Het is alweer ruim een jaar geleden dat ik iets op deze site gepost heb. Qua schrijven, fictie en anderszins, was 2019 geen goed jaar voor mij. Ik wil uit dat slop raken en wil daarom ook meer gaan schrijven op deze site. Iedere maand even stilstaan bij wat ik gelezen heb in die maand lijkt me een goed excuus om in ieder geval enigszins regelmatig iets te melden op deze site. En ja ik kom daarmee terug op mijn besluit van twee jaar terug om geen recensies te schrijven voor romans, alhoewel ik hoop toch iets verder te gaan dan lezersrecensies.
Januari 2020 stond in het teken van novelles. Dat is mooi want ik had me voorgenomen dit jaar meer novelles te lezen onder andere omdat ik er aan zit te denken om me wat schrijven betreft ook eerst te richten op deze lengte. De stap van kort verhaal naar roman valt me namelijk erg zwaar, maar dat is een onderwerp voor een andere blogpost.
Deze blogpost zal spoilers bevatten voor de werken die er in besproken worden.
The Strange Bird, Jeff VanderMeer (2017)
Ik ben sinds het lezen van Annihilation een fan van Jeff VanderMeer. Onder zijn vloeiende verhalen kan je voelen hoe hij heel bewust bezig is met ieder aspect van zijn fictie. Daarnaast trekken de terugkerende thema’s in zijn werk mij. Het is niet zozeer de ecologische vraagstukken maar het vraagstuk van identiteit in VanderMeer’s werk dat mij trekt. Hij zoekt de grens tussen mens en de bredere wereld om de mens heen op en laat zien hoe poreus deze grens is. De The Strange Bird is daarin geen uitzondering. Het kunstmatige wezen waar deze novelle naar vernoemd is weet te ontsnappen uit het laboratorium waar het gemaakt is en gaat, gedreven door op een reis door de apocalyptische wereld die eerder verkend werd in Borne. Gaande weg ondergaat The Strange Bird meerdere metamorfoses, zowel fysiek als qua identiteiten die haar opgedrongen worden. Het is ook het verhaal van een ziel, de nalatenschap van de maker van the Strange Bird, op een reis door een hiernamaals, door hel en vagevuur naar een hemel gevormd door wat er over is van de geliefde van die maker.
Wat ik jammer vind is dat het verhaal van The Strange Bird zich door dat van Borne heen vlecht op zo’n manier dat je toch eerst die roman gelezen moet hebben voordat je aan deze novelle begint. Ik zou dit het boek eigenlijk niet kwalijk moeten nemen, het wordt immers als “a Borne story” neergezet. Laten we zeggen dat het jammer is dat ik deze novelle hierdoor niet kan aanraden als introductie tot het werk van VanderMeer.
Redshirts, John Scalzi (2012)
Deze roman werd unaniem verkozen tot het boek voor de tweede verjaardagsbijeenkomst van de Utrechtse Science Fiction boekenclub. Het gaat over een groep nieuwe cadetten op de Intrepid, het vlaggenschip van Space Fleet. Ze komen er achter dat er wel hele vreemde dingen gebeuren, waaronder dat nieuwe cadetten om de haverklap dood gaan tijdens away missions. Ze ontdekken dat hun wereld die is van een sciencefiction serie en dan wel een hele slechte serie. Om hun eigen levens te redden reizen ze terug in de tijd en naar een andere dimensie om de confrontatie aan te gaan met hun makers: de acteurs, producenten en schrijvers van hun TV-serie. Wat een heerlijk boek is dit met heerlijke humor. Ik lag bij tijd en wijle dubbel tijdens het lezen. Daarnaast leest het als een trein omdat het zwaar leunt op dialogen.
Ik ben over het algemeen heel erg sceptisch als het aan komt een veelvoorkomende trope van het genre Literatuur: schrijvers die schrijven over schrijvers die schrijven of, nog erger, niet kampen met writer’s block. Vaak zijn die verhalen het afvoerputje van de creativiteit. Als je je als schrijver niet meer kan inleven iemand anders dan een schrijver, waarom schrijf je dan nog? Niet dat er geen mooie verhalen geschreven zijn over en met die trope. De Goede Zoon va Rob van Essen gebruikt deze trope, bijvoorbeeld. Maar meestal komt het echt over alsof de schrijver niks anders meer heeft om over te schrijven dan zijn eigen leven in het heden of iets wat er verdacht veel op lijkt en dat hij zichzelf als niets anders meer kan zien dan Schrijver.
Het soort meta-verhalen als Redshirts biedt de mogelijkheid om die trope te doorbreken door het fantastische te laten doordringen in de normale wereld en de makers van verhalen op een hele directe manier te confronteren met hun werk. Het gaat dan op een hele directe manier over wat verhalen met ons doen, wat wij met verhalen doen en de vraag waarom we verhalen schrijven. Dat zijn precies mijn soort meta-verhalen. Het zal je dan ook niet verbazen dat ik de coda’s (die Scalzi aan het boek heeft toegevoegd om het aan te vullen tot een roman in plaats van een novelle) eigenlijk de mooiste delen van het boek vond. En ja, een van die coda’s gaat over een schrijver met writer’s block.
Overigens als jij ook van dit soort meta-verhalen houdt en heb je (tijdelijk) een Amazon-prime abonnement (wellicht omdat je Star Trek: Picard wil zien) mag ik dan de anime-serie Re:Creators aanraden? Als meta-verhaal over verhalen waarin personages uit verhalen in de echte wereld komen en (onder andere) de confrontatie aangaan met hun makers is dat nog steeds mijn favoriet.
Als katten van de wereld verdwijnen, Genki Kawamura, vert. Luk van Haute (2019)
Deze novelle is het eerste stuk Japanse proza dat ik gelezen heb. Wat eigenlijk raar is gezien Japan waarschijnlijk op de tweede plaats staat in de lijst van niet-Nederlandse landen die mij als media-consument beïnvloed hebben (na de Verenigde Staten). Een jonge man van nog geen dertig jaar krijgt te horen dat hij terminale hersenkanker heeft en nog maar kort te leven heeft. Diezelfde avond krijgt hij bezoek van de duivel die hem een dag extra leven biedt als de duivel de avond daarvoor iets van de wereld mag laten verdwijnen. De hoofdpersoon gaat hier in eerste instantie gretig op in. De duivel laat natuurlijk niet zomaar dingen verdwijnen, hij laat de dingen verdwijnen die de hoofdpersonen verbinden met de mensen uit zijn leven. De eerste dag verdwijnen telefoons. Maar de telefoongesprekken die de hoofdpersoon voerde met zijn eerste vriendin bleken een belangrijk deel van die relatie. Hij laat films verdwijnen wat ook een grote rol bleek te hebben in die relatie en de relatie met een van zijn beste vrienden. En zo voorts. Gezien de titel van de novelle kan je al zien waar het naar toe gaat. Gedurende de gehele novelle is de kat van de hoofdpersoon (Kool, die hij van zijn moeder georven heeft) zijn voornaamste houvast in zijn vereenzaamde leven. Het laten verdwijnen van katten blijkt een stap te ver en dat doet de hoofdpersoon zich verzoenen met zijn dood en, uiteindelijk, met de vader van wie hij vervreemd was.
Terwijl ik deze novelle las zag ik de dominostenen geplaatst worden. Hoe het boek zou aflopen was dan ook al snel duidelijk. Maar toen die dominosteentjes omvielen in het patroon dat ik verwachtte raakte het mij harder dan ik kon vermoeden. Ik wordt minder snel echt emotioneel geraakt door proza dan door andere media (wat vast iets zegt over mijn emotionele intelligentie) maar ik heb de laatste 50 pagina’s van deze 200 pagina’s niet met droge ogen gelezen. Een kundig in elkaar gezet stukje emotionele manipulatie door meneer Kawamura dus.
The Gutter Prayer, Gareth Hanrahan (2019)
Van alle genres die onder de SFFH-paraplu vallen kets ik het vaakst af op de Epische Fantasy, of liever gezegd de Secondary World Fantasy, een genre (of eigenlijk type setting) dat vrijwel synoniem is met Epische en Heroïsche Fantasy. Ik leg de lat hoog voor Secondary World Fantasy omdat dit het genre is waar ik het liefst zelf in wil schrijven. Dus ik leg die lat hoog (te hoog eigenlijk) voor mijzelf maar ook voor anderen. Ik ben daarom dus ook altijd blij als ik een roman binnen dat genre tegenkom die ik kan waarderen. The Gutter Prayer vertelt het verhaal van drie dieven in de stad Guerdon: de jonge vrouw Cari die na jaren weer terug is in de stad, Spar die besmet is met een ziekte die hem langzaam in steen veranderd, en Rat een ghoul die niets liever wil dan niet veranderen in een van de door instinct gedreven wezens die onder de stad wonen. Dit drietal raakt betrokken in een crisis die de neutrale stad dreigt te betrekken in de godswar. Cari blijkt een heilige, een sterveling met een connectie naar de goden. Behalve dat de goden met wie Cari verbonden is de duistere goden die honderden jaren geleden over Guerdon heersten blijken te zijn. Alle drie de hoofdpersonen eindigen in een situatie die zowel is wat ze vreesden als waar ze van droomden.
Waardoor dit boek voor mij werkte is omdat de stad Guerdon voelt als een levende stad met een lange geschiedenis. De geschiedenis is te voelen in de verschillende stratums waaruit de stad is opgebouwd op een manier die iedereen die in een oude stad woont zal herkennen. Ook is het een stad die in het midden van een pseudo-industriële revolutie door middel van alchemie zit. Dat is niet het meest originele idee, natuurlijk, maar het zorgt wel dat de stad zich een een staat van constante verandering bevindt. Die staat van verandering in meerdere aspecten van de samenleving is, zo heb ik gemerkt, belangrijk voor mij om te kunnen genieten van een Fantasy-wereld.
Wat ik ook kon waarderen van dit boek is dat de niet-menselijke soorten daadwerkelijk vreemd en anders waren. De levenscyclus van de ghouls en hoe dat hun kijk op de wereld beinvloed heeft bijvoorbeeld daadwerkelijk invloed op het plot. Ook de crawling ones, intelligente kolonies van aasetende wormen, zijn mooi gevonden en uitgewerkt.
Het laatste wat deze roman voor mij over de streep trok was dat het grote conflict in de wereld, de godswar, zich op de achtergrond begeeft. Het heeft zeker een invloed op het verhaal, maar het verhaal wordt er niet door gedomineerd. Het verhaal dat wordt verteld is nog steeds groots en episch, maar het is niet zo episch dat het de enige belangrijke gebeurtenis in de wereld wordt.
Come Tumbling Down, Seanan McGuire (2020)
De Wayward Children serie is zo’n serie waar, als er een nieuwe novelle uitkomt, deze gelijk gekocht wordt en direct bovenaan mijn te lezen lijst komt te staan. Sinds het verschijnen van het eerste deel, Every Heart a Doorway, heeft deze serie mij nog niet teleurgesteld. Dat kan ik niet zeggen van McGuire’s langere werk. Ik vond Middle Game een matige roman die nog wel wat redactiewerk kon gebruiken. McGuire is een schrijver die haar beste werk levert als ze het moet doen met beperkte ruimte. Novelles zijn haar natuurlijke habitat.
In Come Tumbling Down keert Jack terug naar Eleanor West’s School for Wayward Children om haar voormalige schoolgenoten te vragen om hulp. Haar tweeling zus Jill heeft met haar van lichaam geruild zodat ze eindelijk haar droom waar kan maken en vampier kan worden. Voor Jack is het vastzitten in een lichaam dat niet van haar is, ondanks alle overeenkomsten, een nachtmerrie. Kade, Christopher, Sumi en Cora reizen samen met Jack en haar geliefde Alexis naar the Moors om voor eens en altijd een einde te maken aan Jill’s inmenging in Jack’s leven.
Zoals alle delen uit deze serie gaat het uiteindelijk om het vinden van wie je bent, het zeker zijn van je eigen identiteit in alle diversiteit die daarin mogelijk is zodat je je werkelijke thuis kan vinden. McGuire levert ook weer een mooi staaltje sprookjesachtig proza. Ik moet wel toegeven dat de delen die gaan over de achtergronden van de verschillende leerlingen (en bewoners) van de school mij over het algemeen meer treffen dan de delen waarin de leerlingen op een queeste gaan. Dat neemt niet af aan het feit dat dit deel een passend slotstuk is van het verhaal van Jack en Jill dat al begon in het eerste deel. Het was ook mooi om the Moors te zien vanuit de ogen van andere leerlingen, die een stuk minder positief zijn over deze lugubere wereld dan Jack en Jill. Wat ook logisch is… the Moors is niet hun thuis.
Al met al heb ik dus een hele gevarieerde selectie gelezen in januari. Alhoewel ik toch heel sterk naar SF neig is eigenlijk alleen The Strange Bird als SF te bestempelen en dat zullen de meesten waarschijnlijk onder New Weird scharen. Redshirts is, naar mijn mening, een boek over SF en zelf geen SF. SF/New Weird, SF-meta-fictie, magisch realisme, Epic Fantasy en Portal Fantasy en geen een daarvan heeft mij teleurgesteld. ik ben benieuwd wat de volgende maand gaat brengen.